الزامات ساخت آزمایشگاه
جهت ساخت آزمایشگاه نکات مهمی در ساخت و محل استقرار تجهیزات آزمایشگاه بایستی رعایت گردد تا الزامات استاندارد ISO 17025 رعایت گردد تا با مشکل ، مغایرت و عدم تطابق پس از طراحی و ساخت مواجه نگردد
این اطلاعات متناسب با نیاز تجهیزات آزمایشگاهی خواص مکانیک ( عمدتا محصولات شرکت سنتام ) و جهت راهنمایی بیشتر مشتریان سنتام آماده گردیده شده است با توجه به تجربه این شرکت در فروش و نصب راه اندازی بیش از 4500 دستگاه ، مشکلات در نصب و راه اندازی و بعضا ساخت آزمایشگاه جدید … اطلاعات ذیل تهیه شده است
در کنار رعایت اصول ایمنی، توجه به طراحی شکیل و تلاش در جهت استفاده از حداکثر فضای ممکن در عین کاربری آسان برای افراد ، از مهمترین مراحل راه اندازی یک آزمایشگاه است.
فهرستی از نکات مهم جهت طراحی محل آزمایشگاه به شرح ذیل ارائه میگردد
اصول کلی طراحی آزمایشگاه استاندارد
هر آزمایشگاه بسته به نوع کاربری و حجم فعالیت های جاری در آن ، باید ویژگی ها و امکانات خاصی را داشته باشد. با این حال، هر چند تنوع تجهیزات و دستگاه در آزمایشگاه متفاوت بوده است ، ولی همگی در یک اصل مشترک وجود دارد و آن این که یک آزمایشگاه کنترل کیفی باید شرایط مناسبی برای افرادی که در آن مشغول به کار هستند، فراهم آورد تا بازدهی کافی و دلخواه و نتیجه مطلوب ، از انگیزه اصلی ایجاد آن حاصل گردد .
توجه به عواملی همچون نور طبیعی و مصنوعی، تهویه ، رطوبت، سیستم های گرمایش و سرمایش، نحوه طراحی قفسه بندی ها و رعایت اصول ایمنی و فنی و محل نصب دستگاه ها، … از نخستین پایه های طراحی و ساخت هر آزمایشگاه است
طراحی محل آزمایشگاه معمولا به عنوان یکی از سخت ترین مکان هایی است که یک مهندس معمار با آن سر و کار دارد ، در این طراحی بایستی نیازها ، الزامات و استاندارهای مختلف رعایت گردد و نهایتا منجرب به توسعه و بهینه سازی یک طرح شود که خروجی آن الهام بخش واحد دقیق در یک سازمان بوده
ضروری است که نقشه آزمایشگاه میبایستی جزئیات کامل طراحی سه بعدی گردد و قبل از اجراء مورد بررسی قرار گیرد.
طراحی فضای چیدمان دستگاهها
متناسب با تجهزات هر آزمایشگاه لیست تجهیزات بایستی جمع آوری گردد و دستگاهها با توجه به لی اوت و جانمایی استاندارد شرکت سازنده در فضایی مناسب و با رعایت زیبایی جانمایی گردد در چیدمان موارد ذیل بایستی رعایت گردد
- دستگاههای مرتبط در کنار هم قرار گیرد
- فاصله بین دستگاهها بایستی در حد معقول باشد و خیلی نزدیک هم نشوند
- دستگاههای که لرزش و صدا داشته بایستی از دستگاههای حساس دور باشد
- دستگاههای که جهت آماده سازی نمونه آزمایش و تست هایی شرایط محیطی بوده بایستی در محل دیگر اسقرار داشته باشند
- به صورت کلی 30% الی 40% فضای آزمایشگاه به تجهیزات و الباقی فضای خالی در نظر گرفته شود
- تعداد افراد و فضای شیک چیدمان انتخاب تجهیزات با کیفیت به عملکرد پرسنل آزمایشگاه مستقیما تاثیر گذار بوده
درب ورودی آزمایشگاه و حمل دستگاه
جهت کنترل هوای آزمایشگاه و حمل دستگاههای بزرگ به محل آزمایشگاه نکاتی را بایستی مدنظر قرار داد. جهت حمل دستگاه های بزرگ به محل آزمایشگاه و نصب در محل مورد نظر موارد ذیل بایستی در نظر گرفته شود ، در بعضی موارد دستگاه خوابیده به محل آزمایشگاه حمل می گردد که میبایستی در آنجا از جعبه خارج و علم گردد
- حتما یک درب وردی مخصوص ورود دستگاههای بزرگ در آزمایشگاه دیده شود (که با توجه به ارتفاع دستگاه و نحوه حمل می بایستی طراحی گردد) در غیر اینصورت درب ورودی دو تکه طراحی شود ( قسمت بالا درب اصلی تا سقف پنجره در نظر گرفته شود و بدون هیچ مانعی باز شود )
- درب اصلی آزمایشگاه نبایستی مستقیما به فضای بیرونی باز شود ،
- جهت کنترل و یک نواختی دمای آزمایشگاه بایستی از درب و پنجره های دو جداره با راندمان بالا استفاده کرد
- مانع در کف ( مخصوصا در قسمت ورودی ها ) وجود نداشته باشد
- قلاب هایی مستحکم در چند قسمت سقف نصب گردد تا جهت نصب جرثقیل سقفی استفاده شود ( حداکثر تحمل بار 2 تن )
فهرستی از نکات مهم جهت طراحی محل آزمایشگاه به شرح ذیل ارائه میگردد
شرایط برق و کابل کشی و نکات ایمنی
- سیم کشی برق آزمایشگاه بایستی به نحوی باشد که مشکل ارت و قطعی برق کلی به وجود نیاید
- ارت آزمایشگاه بایستی کاملا مستقل و به صورت خاص جهت آزمایشگاه طراحی و ساخته شود و استفاده غیر نگردد
- برق آزمایشگاه حدالمقدور بایستی از برق کارخانه جدا باشد تا نویز کمتری به واسطه کار کردن دستگاهها خط تولید در ازمایشگاه ایجاد گردد
- تابلو برق مستقل می بایستی در وردی آزمایشگاه وجود داشته باشد و جهت هر دستگاه فیوز مناسب آن دستگاه ( آمپر و تند و کند کار بودن فیوز رعایت شود ) نصب گردد تا در صورت بروز مشکل برق کل آزمایشگاه قطع نگردد
- کلید قطع برق اضطراری در تابلو برق آزمایشگاه دید شود که در مواقع اضطراری برق کل آزمایشگاه قطع گردد
- حتما از مشاور و متخصص در این حوزه استفاده گردد
- ترانس ایزوله ، استابلایزر و UPS مناسب جهت تامین برق و جلوگیری از نوسانات و نویز ها الزامی بوده اگر در ورودی این تجهیزات نصب گردد خیلی بهتر خواهد بود.
- نصب کپسول گاز در محل مناسب و در دسترس بیرون آزمایشگاه
- ترجیحا سیستم هشدار حریق در آزمایشگاه نصب گردد
- کابل کشی جهت شبکه برق و اینترنت
شرایط آب فاضلاب
با توجه شرایط دستگاهها و نیاز به آب ورودی آب و خروجی فاضلاب در کنار دستگاه مربوطه دیده شود
کف آزمایشگاه بایستی کفشور داشته باشد
کمپرسور باد
در صورت نیاز به هوای فشرده لوله کشی فلزی جهت تامین باد جهت نیاز دستگاهها می بایستی در آزمایشگاه کشیده شود
واحد مراقبت شامل فیلتر ، روغن زن و تنظیم کننده هوا Regulator کنار دستگاه بایستی باشد
استفاده از کمپرسور های بی صدا کنار دستگاه بلامانع بوده
شرایط دمایی و رطوبت
سیستم گرمایش و سرمایش با توزیع یک نواخت در کل فضای آزمایشگاه توصیه می گردد
متناسب با فضای آزمایشگاه نصب تهویه مناسب الزامی بوده
رطوبت مناسب جهت آزمایشگاه بین 1 تا 10% بوده
نصب سنسور و نمایشگر سنج دما و رطوبت در آزمایشگاه
داشتن اتاق ایزوله ( پیش ورود )
شرایط فنداسیون و دیوارها
کف بایستی طوری طراحی باشد که در برابر لرزش ناشی از واحد های مختلف و عوامل خارج از آزمایشگاه ، کمترین تاثیر پذیری را داشته باشد
امکان اجرای فنداسیون جهت دستگاههای مورد نیاز وجود داشته باشد ( نصب پیچ های بولت به زمین )
سرامیک و سنگ متناسب با شرایط آزمایشگاه جهت کف و دیوار ها انتخاب گردد
کف قابل شستشوی باشد
دیوارها قابلیت نصب کابینت و قفسه داشته باشد
جلوگیری از ورود هر گونه جونده و پرنده و حشرات به آزمایشگاه که باعث اختلال تجهیزات می گردند
کمد و قفسه جهت نگهداری وسایل
قفسه فلزی جهت تجهیزات سنگین
کابینت و کمد جهت نگهداری وسایل و تجهیزات سبک
کتابخانه جهت نگهداری دستورالعمل و دفترچه های راهنما و ….
طراحی میز دستگاه و میز کامپیوتر
بعضی از دستگاههای روی میز قرار میگیرند و بعضی از تجهیزات نیاز به میز کامپیوتر دارند.
- برای دستگاههای رومیزی،متناسب با ارتفاع و وزن دستگاه ،بایستی میز صنعتی محکم و سلب، طراحی و ساخته شود.
- ارتفاع میز دستگاه نبایستی خیلی بلند باشد .(تسلط به انجام تست ها مدنظر گرفته شود)
- در صورت احتیاج به کامپیوتر یک میز جداگانه مطابق با استاندارد های معمول سمت راست دستگاه قرار گیرد
جانمایی و چیدمان تجهیزات
دستگاهها بایستی متناسب با دستورالعمل شرکت سازنده نصب و جانمایی گردد بعضی از دستگاهها پس از نصب دیگر امکان جابجایی نداشته و اصطلاحا دستگاههای نصب ثابت گفته میشوند
بعضی از تجهیزات روی میز قرار میگیرند که می بایستی میز مناسب با آن تجهیز ساخته شود ، وزن ، ارتفاع و نوع اپراتوری حتما بایستی مد نظر قرار گرفته شود
بعضی تجهیزات نیاز به میز مخصوص و قوی با استراکچر فلزی داشته، ابعاد میز را متناسب با وزن دستگاه تنظیم کنید.
بعضی از تجهیزات نیاز به میز نداشته و روی زمین نصب میگردند که متناسب با دستورالعمل شرکت سازنده نصب به زمین و یا فنداسیون و تراز کردن بایستی انجام گردد
در صورتیکه نیاز به میز کامپیوتر باشد بایستی میز با ابعاد متناسب با فضای آزمایشگاه طراحی گردد و عمدتا سمت راست تجهیز بایستی قرار بگیرد
در نظر گرفتن فضایی اضافه جهت موارد پیش بینی نشده
نکاتی از نیازمندی های زيرساختی آزمايشگاه ها
ديوارها و سقف ها: از نوع ساندويچ پانل داراي عايق حرارتي مقاوم در برابر سرما و گرما، عايق صدا، عايق رطوبت؛
درب ها: از جنس HDF مقاوم در برابر رطوبت، سرما و گرما، عايق صدا، مجهز به کنترلر هوشمند و قفل الکترونيکي؛
سيستم تهويه: از نوع تهويه سرد و گرم کانالي (داکت) با توانايي ايجاد دمش و مکش همزمان و کنترل شده ؛
کف: از نوع پوشش اپوکسي يا پلي يورتان بصورت يکپارچه و بدون درز با قابليت نفود ناپذيري در برابر مايعات
روشنايي: از نوع نور فلورسنت سرد و تامين شارژ نوري يکنواخت و يکپارچه در کل سالن با استندهاي متنوع
برق کشي: مخصوص آزمايشگاه با ضريب اطمينان بالا داراي تابلو برق و پيش بيني جهت مصرف کننده هاي الکتريکي؛
فاضلاب: داراي لوله کشي و سيستم جمع آوري مخصوص، بدون نشتي، بهداشتي و مناسب از لحاظ ميکروبيولوژي
کابينت، کمد و قفسه: از جنس MDF با لولاهاي بادوام، در رنگ های متنوع و متناسب با فضاي کاري آزمايشگاه ها